Jako adwokat pomagam kreatywnym rozwiązać problemy z jakimi borykają się ich agencje marketingowe. Przeczytasz tutaj jak uniknąć błędów popełnianych w Twojej branży – tych najczęstszych i… tych najbardziej kosztowych. Podpowiem Ci jak umowy mogą chronić efekty Twojej pracy i jak zadbać o to, żeby zawsze działały na Twoją korzyść. Wreszcie poradzę Ci jak porozumieć się z trudnym klientem (TYM który spędza Ci sen z powiek), a gdy wszystko inne zawiedzie – jak skutecznie dochodzić swoich praw przed sądem... [Więcej >>>]
Z jednej strony zabezpieczy ona Twoją agencję marketingową i Twojego klienta, a z drugiej zapewni fair warunki modelowi, który chciałby żeby jego wizerunek był wykorzystywany z szacunkiem.
Nie potrafię od nich uciec, gdy wyjaśniam czym jest umowa licencyjna.
Zupełnie jak nie mogę powstrzymać się od odwoływania się do sprzedaży samochodu, gdy staram się wyjaśnić jakich błędów nie należy popełniać przy przenoszeniu autorskich praw majątkowych.
I wiesz co? Już nawet nie próbuję uciekać od tych porównań😃.
Przekonałem się, że odwoływanie się do znanej nam codzienności pozwala lepiej wytłumaczyć rzeczy, które z pozoru mogą wydawać się bardzo skomplikowane.
A co jak co, ale prawu autorskiemu nie zarzucę, że nie tworzy wokół siebie aury czegoś abstrakcyjnego i trudnego do zrozumienia.
Dlatego dzisiaj na ratunek przybędą nam nieruchomości, bo praktycznie każdy takową posiada, wynajmuje albo … przynajmniej marzy o własnym „M” 😉.
Umowa licencyjna jak umowa najmu
Gdy przychodzi do przeniesienia autorskich praw majątkowych od razu porównuję to do sprzedaży domu.
Masz dom i masz kupca na ten dom.
Co się dalej dzieje?
Ano strony spotykają się u notariusza gdzie i pieniądze i dom zmieniają właściciela.
Po wyjściu z kancelarii notarialnej Twoje konto zasiliła pokaźna ilość gotówki, ale po domu pozostały tylko wspomnienia.
Tak samo jest z prawami autorskimi: sprzedajesz je RAZ.
A co jeżeli nie chciałbyś pozbywać się domu, ale akurat nie masz potrzeby w nim mieszkać?
Wtedy najlepszym rozwiązaniem jest znalezienie najemcy, który będzie płacił Ci czynsz.
Wystarczy podpisać umowę najmu, przekazać najemcy klucze do domu i co miesiąc sprawdzać konto czy wpłynęła umówiona zapłata.
Z licencją jest dokładnie tak samo tylko, że zamiast umowy najmu strony łączy umowa licencyjna.
Taka umowa jest dla jednej strony (licencjobiorcy) tytułem prawnym, aby legalnie korzystać z utworu (np: materiałów graficznych), a dla drugiej (licencjodawcy) tytułem, aby otrzymywać umówioną zapłatę (opłaty licencyjne).
Długość trwania licencji oraz częstotliwość wnoszenia opłat, zupełnie jak przy warunkach najmu, może być bardzo różna.
Jednak licencję i najem łączy to, że nie tracisz swojego prawa: ani do utworu, ani do nieruchomości 😃.
Licencja wyłączna i nie wyłączna
Na powyższym akapicie jednak analogie licencji do najmu się nie kończą.
Załóżmy, że postanowiłeś wynajmować swój dom…na pokoje.
W każdym z pomieszczeń zamieszkał jeden student, a łazienka i kuchnia są dla wszystkich wspólne.
Zatem żaden z Twoich licznych najemców nie może oczekiwać, że będzie miał cały dom dla siebie.
Umowa licencji może podobnie regulować korzystanie z utworu. Jeżeli kilka osób korzysta z tego samego, przygotowanego przez Ciebie szablonu wordpressa to znaczy, że każda z tych osób otrzymała od Ciebie licencję niewyłączną.
Licencja niewyłączna czyli klient nie otrzymuje czegoś na wyłączność (czasami prawo bywa intuicyjne!).
Przeciwieństwem licencji niewyłącznej jest licencja – i tutaj bez niespodzianek – WYŁĄCZNA.
Być może Twój (wymarzony) najemca chce mieć cały dom dla siebie (i święty spokój) i dlatego bierze w najem całość nieruchomości.
A skoro ta osoba zawarła umowę na odpłatne korzystanie z całości Twojego domu to przez okres najmu może poczuć się trochę jak właściciel. Z całą pewnością nie możesz takiemu najemcy „dokooptować” studenta, który miałby zajmować kawałek poddasza.
W końcu umowa na całość domu to umowa na całość!
Umowa licencyjna na mocy której udzielasz komuś licencji wyłącznej działa dokładnie tak samo. Licencjobiorca jest jeden (i tylko jeden) i nie możesz jeszcze gdzieś tam „cichaczem” sprzedać komuś dodatkowej licencji.
Co wspólnego ma umowa licencyjna i podnajem
Bycie właścicielem domu to oczywiście nie same przyjemności.
A najemcy to nie tylko rzetelnie płacące anioły.
Dlatego czasami może Ci się bardziej opłacać oddać najem domu w ręce profesjonalnej firmy od zarządzania nieruchomościami.
Taki przedsiębiorca płaci Ci za wynajem całości domu, a sam zarabia na podnajmie pojedynczych pokoi (co ostatecznie jest bardziej opłacalne , ale zwykle wymaga więcej zachodu).
Kluczowym jest, abyś takiej firmie wyraził zgodę na podnajem, bo inaczej nie mogłaby zgodnie z prawem sama zarabiać na udostępnianiu pokoi studentom.
Umowa licencyjna może przewidywać podobną konstrukcję.
Jeżeli Twoja agencja interaktywna stworzy oprogramowanie to może udzielić komuś licencji z prawem do udzielania licencji dalszych (sublicencji).
Wtedy np: dystrybutor oprogramowania płaci Twojej agencji opłatę licencyjną, ale sam może „odsprzedawać” licencję (udzielać licencji dalszej) innym użytkownikom i również pobierać za to opłaty.
Jakie pułapki może zawierać umowa licencyjna
1️⃣ Domniemanie udzielenia licencji
W art. 65 prawa autorskiego znajdziesz tzw. domniemanie udzielenia licencji. Przepis ten wprowadza zasadę, że „w braku wyraźnego postanowienia o przeniesieniu prawa, uważa się, że twórca udzielił licencji„. Innymi słowy jeżeli Twoja umowa nie będzie DUŻYMI LITERAMI stanowić, że przenoszone są autorskie prawa majątkowe to w to miejsce udzielana jest licencja. Pół biedy jeżeli to Ty przenosisz prawa. Gorzej jeżeli chciałeś te prawa skutecznie nabyć od podwykonawcy….
2️⃣ Brak określenia warunków licencji
Jeżeli nie określisz w umowie czasu trwania licencji ani terytorium na jakim można z niej korzystać to te braki umowy zostaną „uzupełnione” przez przepisy. Wtedy zgodnie z art. 66 prawa autorskiego licencja będzie udzielona na pięć lat i będzie z niej można skorzystać TYLKO „terytorium państwa, w którym licencjobiorca ma swoją siedzibę„.
3️⃣ Czasem umowa licencyjna wymaga formy pisemnej
Co do zasady licencji możesz udzielić i ją nabyć na różne sposoby. Może to być np: e-mail, adnotacja na fakturze, a nawet umowa ustna. Wyjątkiem jest udzielenie licencji wyłącznej, która zgodnie z art. 67 ust.5 ustawy powinna być zawarta w umowie na piśmie. A co jeżeli Twoja agencja marketingowa nie będzie posiadać takiej umowy? Cóż albo umowa będzie nieważna w całości albo będzie ważna, ale licencja będzie miała charakter niewyłączny zamiast wyłącznego.
4️⃣ Licencja bez prawa do udzielania licencji dalszych (sublicencji)
Może się zdarzyć, że Twoja agencja marketingowa udzieli klientowi licencji, którą ten będzie chciał wykorzystać w swoich różnych spółkach. Czy zgodnie z prawem może to zrobić? Nie, gdyż „jeżeli umowa nie stanowi inaczej, licencjobiorca nie może upoważnić innej osoby do korzystania z utworu w zakresie uzyskanej licencji„. Zatem w takim przypadku umowa licencyjna powinna zawierać klauzulę, że klient może udzielić licencji dalszej podmiotom powiązanych osobowo lub kapitałowo.
Potrzebujesz sprawdzonego wzoru umowy?
Brak czasu na czytanie?
Chcesz otrzymywać dodatkowe materiały i aktualizacje?
Po raz kolejny miałem przyjemność usiąść z kilkoma znamienitymi prawnikami (Małgorzata Sajkowska, GoldenSubmarine; Marcin Staniszewski, Kancelaria Prawna RPMS Staniszewski & Wspólnicy; Bartłomiej Serafinowicz, LAWMORE iBartosz Pilc, CORE Law) i podsumować mieniony już 2021 rok.
Największym wydarzeniem w prawie reklamy i marketingu w 2022 będzie z całą pewnością finalizowane rozporządzenie Digital Markets Act (o którym niebawem napiszę więcej).
Ponieważ domyślam się, że rozumiesz z tego mniej więcej tyle co ja z tego branżowego filmiku, pozwól, że posłużę się przykładem.
Powiedzmy, że Twoje studio graficzne stworzyło dla klienta katalog prezentujący jego produkty.
Klient nie kupuje tego katalogu żeby zdobił biuro Pana Prezesa, ale zamierza go „puścić” w świat.
Żeby to zgodnie z prawem zrobić umowa powinna określać jak klient może korzystać z katalogu.
Innymi słowy do kontraktu musi trafić zapis określający uprawnienia klienta w zakresie pól eksploatacji.
A jakie uprawnienia mogą być potencjalnie potrzebne klientowi?
Jeżeli będzie chciał wydrukować katalog to takim „must have” będzie „zwielokrotnianie utworu techniką drukarską cyfrową”.
Ponieważ katalog ma być dostępny w placówkach klienta to kolejnym ważnym polem eksploatacji będzie „wprowadzenie do obrotu„.
A jeżeli dodatkowo klient chce „wrzucić” katalog w formie pdfa na swoją stronę lub do mediów społecznościowych?
Do tego służy zapis o „publicznym udostępnieniu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w czasie przez siebie wybranym”.
Brzmi to trochę zagadkowo, prawda?
Spokojnie, za chwilę wszystko stanie się jaśniejsze 😃.
Pola eksploatacji po Twojemu
Możesz się zastanawiać „a co mam napisać jeżeli chcę żeby klient mógł używać grafiki TYLKO na Instagramie??„.
Domyślam się o co Ci chodzi 😃. No bo czy to jest to „publiczne udostępnienie” czy może coś innego?
Skąd Ty to masz wiedzieć skoro sama ustawa o prawie autorskim nie raczy się z tego wytłumaczyć.
Nie musisz się na tym zastanawiać, bo pola eksploatacji możesz…określić samodzielnie. I nie trzeba do tego być prawnikiem 😉.
Pamiętasz jak na początku napisałem, że pola eksploatacji to inaczej sposoby w jakie nabywca utworu może z niego korzystać?
Zatem Twoim zadaniem jest po prostu napisanie…jak Twój klient może korzystać z efektów Twojej pracy.
Ogólna formułka brzmi:
„Z chwilą otrzymania całości należnej zapłatyAGENCJA przenosi na KLIENTA autorskie prawa majątkowe do UTWORU łącznie z wyłącznym prawem do udzielania zezwoleń na wykonywanie zależnego prawa autorskiego do wykorzystania na następujących polach eksploatacji”
Po słowach „na następujących polach eksploatacji” postaw dwukropek i…. tu następuje wyliczanka 😃.
Twoja grafika ma być wykorzystywana tylko na Instagramie?
„publikacja na serwisie instagram.com”
Przygotowany przez Ciebie ebook ma być dostępny tylko na konkretnej stronie?
„publikacja na stronie www.stronaklienta.pl”
Wykonana przez Ciebie fotografia ma być wykorzystana jedynie na opakowaniach produktów?
„wprowadzenie do obrotu jako element opakowania produktu XYZ”
Generalnie pola eksploatacji mogą być BARDZO OGÓLNĄ regułą korzystania z utworu lub arcyprecyzyjnym zdefiniowaniem gdzie może on się pojawić.
Ba, możesz wykorzystać pola eksploatacji nawet do określenia czego z utworem ROBIĆ NIE WOLNO!
„wykorzystanie w systemach reklamy płatnej za wyjątkiem Facebook Ads”
Masz pełną swobodę!
Pamiętaj jeszcze, że pola eksploatacji wcale nie muszą spędzać Ci snu z powiek. Przykładowo możesz przygotować projekt logotypu dla klienta i…zupełnie Cię już nie obchodzi co klient z tym logotypem zrobić. Twoje prawo 😃.
Wtedy możesz umieścić w umowie super ogólne (a przez to i szerokie) pola eksploatacji, które praktycznie obejmują każdą, typową formę wykorzystania logotypu (takie pola znajdziesz w mojej umowie).
Prawne „potknięcie” na polach eksploatacji
Bezpieczeństwo Twojej agencji marketingowej nie jest uzależnione jedynie od tego co robisz.
Równie ważne jest to czego…nie robisz 😃. A nie robić warto błędów.
Dlatego na blogu często piszę też o typowych, prawnych wpadkach przy zawieraniu umów oraz błędach popełnianych w temacie praw autorskich. Bo jak przypomina mądrość ludowa „trzeba uczyć się na błędach”. Ja się pod tym podpisuje, ale z takim malutkim zastrzeżeniem, że wolę aby Twoja agencja marketingowa uczyła się…na cudzych błędach 😃.
A to cudzych błędach dowiesz się ode mnie, bo miałem już okazję przeczytać setki umów i konkluzją z ich lektury zapewne Cię nie zaskoczę. Pola eksploatacji również mają swoje „pola minowe”, o których lepiej wiedzieć.
Pamiętaj też, że nie zawsze będziesz występować z pozycji sprzedającego autorskie prawa majątkowe. Może przecież zdarzyć się, że będziesz nabywać te prawa (w całości albo w części), od swojego współpracownika albo podwykonawcy.
Dlatego błędy dotyczące pól eksploatacji mogą dosięgnąć nie tylko Twojego klienta, ale także Twoją agencję marketingową.
Tyle gwoli przestrogi, a teraz przejdźmy do mojego prywatnego top 3 prawnych wpadek.
#1 Nieokreślenie w umowie pól eksploatacji
To jest właściwie najczarniejszy scenariusz. Często spotykam się z tym, że w umowach klient i agencja marketingowa enigmatycznie piszą, że „agencja przeniesie na klienta prawa autorskie”. I tutaj kropka.
To jest, delikatnie rzecz ujmując, za mało.
Art. 41 prawa autorskie
(…)
2. Umowa o przeniesienie autorskich praw majątkowych lub umowa o korzystanie z utworu, zwana dalej „licencją”, obejmuje pola eksploatacji wyraźnie w niej wymienione.
Bez określenia w umowie pól eksploatacji umowa o przeniesienie autorskich praw majątkowych jest nieważna, albo co najmniej bezskuteczna. Ten wymóg dotyczy też licencji!
Z prawnego punktu widzenia nieważność umowy to istna katastrofa.
Wyobraź sobie taki scenariusz: kupujesz od studia fotograficznego prawa do fotografii, które następnie wykorzystujesz w kampanii przygotowanej dla marki Twojego klienta. Aż tu nagle do klienta od pełnomocnika fotografa trafia list adwokacki z wezwaniem do zaniechania naruszeń autorskich praw majątkowych.
Klient oczywiście od razu chwyta za słuchawkę i dzwoni do Twojej agencji, o co chodzi temu fotografowi skoro w umowie z nim gwarantowałeś, że masz wszystkie prawa autorskie do zdjęć.
Tym czasem bez określonych pól eksploatacji zamiast umowy masz jedynie papier z napisem „umowa o zbyciu autorskich praw majątkowych„. Tyle, że bezwartościowy, bo nie wywołujący skutków prawnych.
#2 „Wszystkie” pola eksploatacji lub „w szczególności”
To jest niejako kontynuacja już opisanego przeze mnie błędu.
Ponownie przypomnę Ci, że umowa musi mieć za przedmiot „pola eksploatacji wyraźnie w niej wymienione”.
Zatem za prawnie wiążące będą tylko te pola, które wprost są wpisane w umowę.
Nie możesz tego wymogu obejść pisząc o „wszystkich” lub „wszelkich” polach eksploatacji. Że niby jak napiszemy „wszystkie” to znaczy każde jakie tylko się da….
Niestety zdrowy rozsądek i logika nie zawsze idą w parze z tym co mówi prawo.
❌ ŹLE
„Agencja przenosi na Klienta autorskie prawa majątkowe do utworu do wykorzystania na wszystkich znanych / wszelkich znanych polach eksploatacji”
Przyznam, że byłaby to BARDZO WYGODNA klauzula, gdyby nie fakt, że niestety jest nieskuteczna.
Użycie określenia „wszelkie pola eksploatacji” to …dokładne przeciwieństwo ich wyraźnego wymienienia 😃
Spotykam się też z drugim błędem jakim jest używanie słów „w szczególności”.
Od razu zaznaczę, że my prawnicy używamy tych słów tworzymy tak zwany „katalog otwarty”.
Spieszę wyjaśnić Ci co mam na myśli z tymi „katalogami”.
Jeżeli powiedziałbym Ci, że lubię „psy, żółwie i świnki morskie” (to akurat prawda) to jako prawnik przedstawiłbym Ci „katalog zamknięty zwierząt które lubię”.
Jeżeli rzucę mimochodem, że „w szczególności lubię koty” to oznacza, że po pierwsze kłamię 😉, a po drugie przedstawiłem ci „katalog otwarty zwierząt które lubię”. Czyli prócz kotów lubię też inne zwierzęta.
No dobrze, a teraz ze świata zwierząt wróćmy do świata umów.
❌ ŹLE
„Agencja przenosi na Klienta autorskie prawa majątkowe do utworu do wykorzystania w szczególności na następujących polach eksploatacji: publikacja na stronach internetowych, wydanie w formie ebooka, wydanie w formie audiobooka”
Taka klauzula nie sprawi, że umowa obejmie wszystkie pola eksploatacji pod słońcem, ale tylko te trzy, które w umowie zostały wyraźnie wymienione.
#3 Niewyłączenie dodatkowego wynagrodzenia za każde z pól eksploatacji
Na koniec prawna pułapka, w jaką może łatwo wpaść nabywca autorskich praw majątkowych. Czyli także Twoja agencja marketingowa przy ich nabywaniu swoich od podwykonawców.
Po pierwsze to, że zapłaciłeś komuś za wykonanie grafiki nie oznacza, że nabyłeś do niej prawa autorskie.
Sądy wielokrotnie już orzekały, że czym innym jest zapłata za dzieło, a czym innym zapłata za przeniesienie autorskich praw majątkowych do niego.
Owszem, to może być jedna i ta sama kwota, ale pod warunkiem, że Twoja agencja marketingowa tak umówi się z freelancerem-podwykonawcą.
Ta wiedza (głównie za sprawą księgowych żądających rozliczenia praw autorskich osobno) staje się jednak co raz powszechniejsza.
Możesz więc, niczym kreskówkowy kojot ze strusia pędziwiatra, myśleć że temat prawnych pułapek w prawach autorskich masz ogarnięty. Tymczasem prawna pułapka nadal na Ciebie czyha tyle, że przy polach eksploatacji.
Art. 45. [Odrębne wynagrodzenie za każde pole eksploatacji]
Jeżeli umowa nie stanowi inaczej, twórcy przysługuje odrębne wynagrodzenie za korzystanie z utworu na każdym odrębnym polu eksploatacji.
Co to może oznaczać dla Twojej agencji marketingowej?
Że jeżeli nie uregulujesz tej kwestii w umowie to przyjdzie Ci osobno płacić za każdy jeden sposób wykorzystania np: fotografii.
Czyli fotografia trafiła do katalogu reklamowego? Trzeba płacić.
Fotografia jest udostępniana na stronie internetowej? Kolejna dopłata.
Fotografia jest wykorzystana na opakowaniach produktu? Nowa faktura już do Ciebie mknie 😃.
Rozwiążesz ten problem korzystając zawsze z następującej klauzuli:
✅ DOBRZE
„Twórcy nie przysługuje odrębne wynagrodzenie za korzystanie z utworu na każdym odrębnym polu eksploatacji„.
Jak widzisz pola eksploatacji nie są takie straszne. Wystarczy określić jak można korzystać z utworu.
Możesz to zrobić w sposób bardzo szczegółowy, bardzo ogólny, albo „tak se” 😉.
Niemniej jednak o polach eksploatacji musisz pamiętać przy podpisywaniu umów. I to niezależnie w jakiej roli w nich występujesz.
Potrzebujesz sprawdzonego wzoru umowy?
Brak czasu na czytanie?
Chcesz otrzymywać dodatkowe materiały i aktualizacje?
Pracownicze prawa autorskie – dlaczego w umowie o pracę żeby skutecznie nabyć prawa autorskie należy dokładnie określić obowiązki pracownika jeżeli chodzi o jego pracę twórczą.
Jako adwokat pomagam kreatywnym rozwiązać problemy z jakimi borykają się ich agencje marketingowe. Przeczytasz tutaj jak uniknąć błędów popełnianych w Twojej branży – tych najczęstszych i… tych najbardziej kosztowych. Podpowiem Ci jak umowy mogą chronić efekty Twojej pracy i jak zadbać o to, żeby zawsze działały na Twoją korzyść. Wreszcie poradzę Ci jak porozumieć się z trudnym klientem (TYM który spędza Ci sen z powiek), a gdy wszystko inne zawiedzie – jak skutecznie dochodzić swoich praw przed sądem... [Więcej]
O wizerunku na moim blogu było już sporo.
Lokale. Nieruchomości.
Po raz kolejny miałem przyjemność usiąść z kilkoma znamienitymi prawnikami (Małgorzata Sajkowska, GoldenSubmarine; Marcin Staniszewski, Kancelaria Prawna RPMS Staniszewski & Wspólnicy; Bartłomiej Serafinowicz, LAWMORE iBartosz Pilc, CORE Law) i podsumować mieniony już 2021 rok.
Na blogu wielokrotnie już mocowałem się z trudnymi zagadnieniami z zakresu prawa autorskiego.
